1-2. DEĞİŞEN EĞİTİM ANLAYIŞI - REHBERLİĞİN TARİHİ, İLKELERİ VE İŞLEVLERİ ( 2 video )
ÖZEL EĞİTİM VE REHBERLİK
DEĞİŞEN EĞİTİM ANLAYIŞI (Hazırlayan: Ömür Özlük)
Dersin Hedefi
* Rehberlik dersi öğretmenlerin rehberlik
ile ilgili bakış açısı geliştirmelerine
yardımcı olmak ve rehberlikle ilgili olarak ne yapmaları gerektiği konusunda onları bilgi ve bilinç sahibi
yapmak için düzenlenmiştir.
* Okullarımızda öğretim
ve yönetim hizmetlerinin yanı sıra rehberlik
ve psikolojik danışma
(RPD) hizmetleri öğretmenler tarafından amaç ve isleyiş bakımından iyi bilinmesi gereken bir hizmet grubudur.
* Bu derste öncelikle rehberliğin tanımı, tarihi ve genel özellikleri ele alınmaktadır.
* Böylelikle öğretmenlerin uygun bir rehberlik
anlayışına sahip olmaları
hedeflenmektedir.
* Ülkemizdeki rehberlik
uygulamalarının bakanlık merkez örgütündeki yapılanmadan, okul düzeyindeki yapılanmaya
kadar örgütlenmenin incelenmesinin ardından rehberlik hizmetlerinde uyulması
gereken etik kurallar dersin son bölümünü
oluşturmaktadır.
DEĞİŞEN EĞİTİM ANLAYIŞI
Tarihte yaygın olan eğitim anlayışı
* Eğitim ve onun görünen yüzü okullar, yazının bulunması
ile önemli kurumlar
hâline gelmişlerdir.
* Yazı da Sümerler (M.Ö. 3500 – M.Ö. 2000) tarafından bulunduğu için okulu da Sümerlerden başlatmak mümkündür.
* Fakat Sümerlerdeki eğitim bugünkü eğitimden
biraz farklıdır.
* Konunun öğretimi esastır ancak biraz da fiziksel cezaya başvuruluyordu ve ezbere dayalı bir anlayışla eğitim verilmekte idi.
* Sümerlerde başlayan
eğitim anlayışı günümüze
kadar evrilerek gelmiştir.
* Artık okul için özel yerler yapılmakta ve herkese eğitim verilmesi öngörülmektedir.
* Bu kapsamda Konu Merkezli
* Eğitim (KME) anlayışını görüyoruz.
* Eğitim kurumu kavramı ortaya çıktığı andan itibaren, eğitim hep öğretim ağırlıklı olmuştur.
* Bunun anlamı şudur:
- Eğitimi verilecek bir konu, eğitimi veren bir öğretmen ve eğitimi alan bir öğrenci vardır.
- Burada öğrencilerinin özelliklerinin yeterliklerinin bir önemi yoktur, önemli olan o kitabın ya da malzemenin öğrenilmesidir ve eğitim uzun yıllar konu merkezli olarak devam etmiştir.
Eğitim Kurumunun
Ortaya Çıkışı
* Rehberlik ve Psikolojik Danışma
(RPD) hizmetlerinin günümüzdeki gibi eğitim sistemi
içinde yer alması eğitim
kurumunun ortaya çıktığı zamandan
beri süregelen bir durum değildir.
* Bu süreç eğitim kurumunun ortaya çıkması, konu merkezli eğitim anlayışına
yapılan eleştiriler, düşünürlerin ve toplumun konu merkezli eğitime
yönelik eleştirileri ve toplumsal, sosyal ve bilimsel
gelişmeleri değişimleri içine alır.
* Bireyde meydana
gelen davranış değişikliklerinin bir bölümü rastlantılarla ve kendiliğinden gerçekleşir.
* Bir kısmı ise yetişkinler tarafından planlı ve kasıtlı olarak gerçekleştirilir.
* Bireyde toplumca
istenen davranışları geliştirme sürecine Eğitim adı verilmektedir.
* Eğitim önemli ölçüde okulda yapılmaktadır.
* Okul, insanların birlikte ya da birbirinden öğrenmek için bir araya geldiği insan topluluğudur.
* Hayatta öğrendiğimiz şeylerin çoğunu diğer insanlardan ve onlarla öğreniriz.
* Öğrenme bireysel
bir süreç olduğu kadar sosyal bir süreçtir.
Konu Merkezli Eğitim
* Her ne kadar eğitim, öğretimi aşan anlamlara sahip ise de tarihteki anlamı
öğretime yakın olmuş ve bu yüzden sık sık eğitim
ile öğretimin karşılaştırması yapılmış ve hangisinin daha tercih edilir
olduğu tartışılmıştır.
* Süregelen bu tartışmalarla birlikte eğitim sistemlerine getirilen öncelikli eleştiri
de onun öğretime ağırlık verdiği
ve eğitimi ihmal ettiği
yönünde olmuştur.
Jean Jacques Rousseau
* Aydınlanma Çağı düşünürü olan Jean Jacques Rousseau (1712-1778) “Eğitim
Üzerine" adlı eserinde bir
çocuğun doğumdan ergenliğe yaşam
öyküsünü anlatırken aynı zamanda kendi ideal, doğacı (natüralist) eğitim anlayışını dile getirmiştir.
* Rousseau, çocuğun fizyolojik ve
psikolojik tabiatının tanınarak eğitimin ona uygun biçimde düzenlenmesi gerektiğini savunmuştur ve konu merkezli
eğitim anlayışı yerine öğrenci merkezli bir eğitim anlayışının kullanılması gerektiğini öne sürmüştür.
* "Öğretmenler, önce çocuğu tanımakla
işe başlayın!'' diyerek eğitim anlayışındaki devrimi dile getirmiştir.
Hümanizm
* İnsanın merkeze alındığı bir dünya anlayışı olarak tanımlanabilecek olan
hümanizm, eğitimi etkileyen diğer bir düşünce akımıdır.
* Hümanist yaklaşımın eğitime katkıları olarak herkese eğitim anlayışı,
eğitimin yaygınlaştırılması, eğitimde fırsat
eşitliği, eğitimde evrensel
değerlerin öğretilmesi sayılabilir.
Günümüz Eğitim Anlayışı
* Günümüzdeki eğitim anlayışı, hümanizmanın sunduğu anlayıştaki ilkeleri
içselleştirmiştir.
* Çünkü
anayasalarda artık eğitim bir temel
hak olarak kabul edilmektedir ve hiçbir çocuğun geride bırakılmaması gerektiği anlayışı
vurgulanmaktadır.
* Bu eğitim anlayışı en önemli dönüm noktalarından biridir.
* Ayrıca günümüzde
eğitim uygulamaları öğrenciye daha çok yer vermeye çalıştığını öne sürerek puan toplamaya çalışmaktadırlar.
* Eğitimde
artık bireysel farklılıklara saygının çok önemli olduğu fikrini aşarak artık
sadece saygı değil, bireysel farklılıkların geliştirilmesi ve dikkate alınması
gerektiğine dair anlayışlar gelişmeye başlamıştır.
* Eğitim sürecindeki bu gelişmeler okul örgütünü de etkilemiştir.
* Bu anlamda bir kurum olarak okul, çeşitli görevleri
yapan kişileri barındırıyor.
* Öğretmenler, yöneticiler ve diğer hizmetleri
sunan kişiler bulunmaktadır.
* Bu kapsamda
baktığımızda okul örgütünde
öğretim hizmetini yapan bireyleri görüyoruz;
* Bunlar önemli ölçüde; okuldaki
birinci grup öğretim kadrosu öğretmenlerdir.
* Bu gruptaki
personel öğrencilere bilgi, tutum ve anlayış oluşturmakla yükümlüdür.
* Öğretmenlerin eğitimi
de tarihsel süreç içersinde gelişmiştir.
* Bugün lisans
ve yüksek lisans mezunları öğretmenlik yapabilmektedir.
* Bu kapsamda,
usta öğretici vb. de öğretim kadrosunda yer alır.
* İkinci değişken
yönetim hizmetleridir ve yönetim hizmetleri okuldaki öğretim ve öğrenci kişilik hizmetlerini yapan kişilerin işlerini kolaylaştırmakla yükümlüdürler.
* Okul yöneticileri, memurlar ve aynı zamanda denetçiler de bu gruptadır.
* Okul örgütündeki diğer yapı öğrenci kişilik hizmetleridir.
* Öğretim ve yönetim hizmetlerinin dışında kalan, öğrenciye
dönük olarak düzenlenen tüm hizmetlere denir.
* Aslında kişisel hizmetleri kasteder
ancak Türkçe literatüre bu şekilde geçmiştir.
* Öğrencilerin öğretmenler tarafından ele alınamayan ve genellikle ikinci sıraya atılan ihtiyaçları vardır.
Örnek:
* KME’yi düşünürsek
öğrencinin sosyal duygusal
gelişiminin ya da kariyer gelişiminin bir önemi yoktur.
* Çünkü konunun
öğretilmesi esastır.
* Ancak günümüzde
eğitimden beklentiler arttığı
için, öğrencilerin sosyo-duygusal, akademik ve kariyer anlamında gelişmelerinin önemini vurgulamakta ve iyi oluş düzeyleri yüksek bireyler olmalarını istemektedir.
* Yani sadece konuları bilen
değil daha kapsamlı
bir insan yetiştirmek karşımıza çıkıyor.
*
Konu merkezli eğitim anlayışının hâkim
olduğu dönemlerde önemli görülmeyen bu ihtiyaçlar öğrenci merkezli eğitim anlayışının genel kabulü ile birlikte önemli
görülmeye başlanmıştır.
* İçinde bulunduğumuz zaman dilimi, denebilir
ki şimdiye kadar görülen en hızlı değişimlerin ortaya çıktığı zamandır.
* Bunun bir uzantısı olarak da davranışlarla ilgili sıkıntılarla sıklıkla
karşılaşılmaktadır.
* Eski yollar yeni nesillerde işe yaramamaktadır.
* Başlı başına internet ve ona bağlı olan sosyal medya kullanma
sorunu bile şimdiye kadar geçmiş nesillerin hiçbirinin karşı
karşıya kaldığı bir sorun değildir.
* Tarih boyunca hiçbir nesil bu kadar hızlı ve çekici bir olguyla karşı karşıya kalmamıştır.
* Dünyada daha önce hiç deneyimlenmemiş şeyler yaşanıyor.
* Aileler, çocuklar,
işler ve bütün dünya değişiyor.
Rehberlik ve Eğitim
* Eğitim rastgele
oluşan bir faaliyet
değildir.
* Eğitsel faaliyetlerin belli bir amacı vardır ve bu bağlamda
planlı bir olgudur.
* Okulda farklı
görevleri yerine getiren
insanlar vardır ve okul ancak bu kişilerin
tümünün görevlerini yaptıkları zaman işlevini
yerine getirebilir.
* Psikolojik danışma ve rehberlik ile eğitim arasındaki ilişki, eğitim sürecini oluşturan üç boyut bakımından daha belirgin olarak ortaya konabilir.
* Eğitim sürecinde
üç ana alan, sürecin bütünlüğünü oluşturmaktadır.
Öğretim
* Öğretim, okul örgütünün en geniş boyutudur.
* Akademik öğrenme ile ilgili tüm bilgi ve becerilerin kazandırılması bu alan içine girer.
* Öğretim alanının
en sorumlu personeli
öğretmendir.
* Eğitimin amaçlarının gerçekleştirilmesinde bu kişilerin
önemli bir yeri vardır.
* Bu nedenle,
diğer kişileri bu kişilerin görevlerini daha kolay ve doğru yapmaları
için çalışan kişiler
olarak görmek mümkündür.
Yönetim
* Yönetim alanı,
eğitim surecinin fonksiyonlarını yerine getirebilmesi ve öğrenci kişilik hizmetlerinin sunulması
için gerekli olan liderliğin alınması,
yetki ve sorumlulukların kullanılması ile ilgilidir.
* Yönetim, bir araya gelen kişilerin yönlendirilmeleri, görevlerini iş birliği
içinde yerine getirmeleri ve kaynakların akıllı kullanımını sağlamayı hedefler.
Öğrenci Kişilik Hizmetleri
* Öğretmenler büyük ölçüde öğrencilere öngörülen bilgi ve becerileri kazandırmaya çalışmaktadırlar.
* Bu bilgi ve becerilerin genellikle öğrencilerin gelişimlerini sağlamaya yönelik olduğu düşünülür.
* Ancak öğrencilerin öğretmenler tarafından ele alınmayan veya genellikle ikinci sıraya itilen ihtiyaçları vardır.
* Öğrenci Kişilik
Hizmetleri (ÖKH) eğitim
sürecinde öğretim ve yönetim hizmetlerinin dışında kalan ve öğrencinin kişilik
gelişim ihtiyaçlarını karşılamaya dönük tüm yardım
hizmetleridir.
Bu hizmetler
1. Sağlık Hizmetleri;
2.
Sosyal Yardım Hizmetleri;
3.
Haberlik Ve Psikolojik
Danışma Hizmetleri;
4.
Özel Eğitim Ve Özel Yetiştirme Hizmetleri
5. Sosyal-Kültürel Hizmetlerdir.
Sosyal Yardım Hizmetleri:
*
Yani öğrencilere ekonomik yardımlardan
yararlanma, barınma (yurt, pansiyon), kredi, burs, yiyecek, giyecek, ulaşım vb. gibi ihtiyaçları temin etmek bu kapsamdadır.
* Öğrenciler bu tip hizmetleri de talep ediyorlar.
Özel Eğitim ve Özel Yetiştirme Hizmetleri:
* Özel eğitim
hizmetleri, özel eğitim
ihtiyacı olan öğrencilerin eğitim ve sosyal
ihtiyaçlarını karşılamak üzere özel yetiştirilmiş personel ile uygun ortamlarda sürdürülen hizmetlerdir.
* Özel yetiştirme hizmetleri ise öğrencilerin özelliklerini dikkate alarak alandaki eksik ve yetersizlikleri gidermeye yöneliktir.
Sosyal-kültürel Hizmetler:
* Genellikle öğrencilere kendilerini sınayabilecekleri ortamlar
sunarlar.
* Eğitsel kollar öğrencilerin ilgi ve yetenekleri doğrultusunda yapabilecekleri şeyleri
göstermektedir.
* Bu sebeple,
rehberlik hizmetlerinin bir parçası hâline gelirler.
* Serbest zaman eğitimi verme, serbest zamanlarını değerlendirme olanakları sunma, ilgilere göre çeşitli sosyal ve kültürel
etkinlikler planlama, bu kapsamda düşünülen hizmetlerdir.
* Bu bölümde şu şekle göz atabiliriz:
Öğrenci Kişilik Hizmetleri
(ÖKH)
Rehberlik ve Psikolojik
Danışma Hizmetleri:
* Rehberlik, bireye
kendini anlaması, çevredeki olanakları tanıması ve doğru kararlar
vererek özünü gerçekleştirebilmesi için yapılan sistematik ve profesyonel bir yardım sürecidir.
* Okul rehberlik ve psikolojik danışma programı ve sınıf rehberlik programı, okuldaki rehberlik hizmetlerinin neler olduğunun yazılı belgeleridir.
Örnek:
* Sınıf rehberlik
programı, öğrencilerin akademik,
sosyal duygusal ve kariyer gelişimlerinin sağlayacak şekilde yapılandırılmıştır.
Rehberliğin Eğitim İçindeki
Yeri
* Öğrenci merkezli
bir eğitim anlayışı
ile öğrencinin kişilik
hizmetlerinin de eğitimde
verilmesi gereken bir hizmet olduğu kabul
edilmiştir.
* Rehberlik
hizmetleri, öğretmenin eğitim-öğretim çalışmalarını çeşitli
yönlerden destekleyerek, kolaylaştırarak ve
daha etkili hale getirerek öğretmelere de yardımcı olur.
* Araştırmalar rehberlik programlarının öğretmen-öğrenci ilişkilerini olumlu yönde geliştirdiğini, öğrenci başarısını artırdığını göstermektedir.
* Okul RPD Programı kapsamında geliştirilen Sınıf Rehberlik Programı incelendiğinde akademik, kariyer ve sosyo duygusal gelişim
alanları ve bu gelişim
alanlarına yönelik yeterlikler görülecektir.
* Sınıf Rehberlik
Programı’nda yer alan üç gelişim
alanın değişen eğitim anlayışının bir uzantısı olduğu söylenebilir.
* Ancak bu noktaya bir anda gelinmemiştir.
* Eğitimde rehberliğin ortaya çıkmasını tetikleyen psikolojik ve sosyolojik temeller vardır.
Rehberliğin Ortaya Çıkmasını Gerektiren
Koşullar
* RPD
hizmetleri okullara, öğretim hizmetlerinin işlevini yerine getiren
öğretmenlerin yetersiz oluşundan dolayı girmemiştir.
* Öğretim hizmetlerinin etkinliğini artırmak için rehberlik hizmetlerine gerek duyulmuştur.
* Eğitim sürecinde rehberlik
hizmetlerini gerekli kılan birçok faktör vardır.
* Bunlar ekonomik, sosyal, psikolojik, felsefi etkenler olarak
gruplanabilir.
* Eğitim sürecinde rehberlik hizmetlerine olan ihtiyaç, Türkiye’de rehberliğin gelişmesinde katkıda bulunan bilim insanları10 tarafından listelenmiştir.
* Kuzgun (2000) bu faktörleri
şöyle sıralamaktadır:
- Meslek seçiminin zorlaşması
- Bireysel farkların eğitimde dikkate alınma zorunluluğu
- İlerlemeci eğitim anlayışının benimsenmesi
- Demokratik toplumlarda bireylere tanınan seçme özgürlüğü
- Demokratik yasamın karar verme gücüne sahip bireyler gerektirmesi
- Eğitimde bireyin duygusal yönlerine verilen önemin giderek artması
- Psikometride gelişmeler
- Akıl sağlığına verilen önemin artması
* Tüm bu gelişmeler sonucunda, günümüzde tüm okullarda
rehberlik ve psikolojik danışma hizmeti verilmesi
anlayışı yaygınlaşmıştır, bu hizmetleri vermek için rehberlik servisleri bulunmaktadır.
* Dünyada eğitim sistemleri tüm öğrencilere rehberlik
ve psikolojik danışma hizmetlerini ulaştırma
çabası içindedir.
*
Günümüz toplumları psikolojik sağlığı
yerinde, sağlıklı kararlar verebilen ve uygun tercihler yapabilen bireyler öngörmektedir.
REHBERLİĞİN TARİHİ, İLKELERİ
VE İŞLEVLERİ
* Rehberlik ve psikolojik danışmanın ilkelerini birçok şey gibi Eflatun,
Sokrat ve Aristo’da
bulmak mümkün ise de bugünkü
anlayışa yakın uygulamalar daha sonralarda görülmeye başlamıştır.
* Bir meslek olarak okul danışmanlığı, ilk olarak 1800’lerin sonlarında Sanayi Devrimi ile birlikte
ortaya çıkan mesleki rehberlik hareketi olarak başlamıştır.
* 1907’de ABD’de
Boston’da kurulan Meslek
Bürosunun amacı iş arayan gençlere
meslekî yardım verebilmek ve öğretmenleri meslekî rehberlik alanında yetiştirmektir.
* Detroit okullarında Jesse Davis tarafından gerçekleştirilmiştir ve Davis okul rehberlik
programı geliştirmiş ve uygulamıştır.
* Bu çalışma
eğitsel rehberlik kapsamında değerlendirilebilecek çalışmalar arasındadır.
* Daha sonra
rehberlik anlamında başka Rehberlik Yaklaşımı
ve Modelleri ortaya
çıkmış ve yaygınlaşmıştır.
Günümüzde Rehberlik
* Rehberlik çalışmaları başlangıçtan günümüze bakıldığında 1900-1920 yıllar arası “meslek
seçimi ve işe yerleştirme” ağırlıklı; 1930-1960
yılları arasında “okula uyum” ağırlıklı
ve 1960’dan günümüze ise “kişisel gelişim” ağırlıklı olarak yürütüldüğü görülür.
* Bugün hâlihazırda tüm dünyada rehberlik hizmetlerinin nasıl olması
gerektiği ile ilgili farklı yaklaşım ve modeller vardır.
* Bu modellerin sadece başlıklarından bahsedeceğiz:
Parsons Modeli:
* Frank Parson’un Parsonien
Modeli.
* Bu modelin
özelliği, kişilerin mesleki seçim süreçlerine yardımcı olmak, mesleki rehberlik etmektir.
Özellik Faktör Modeli (Klinik Model):
* Öğrencilerin ayrıntılı incelenmesini tanınmasını gerektiren ve çok sayıda ölçme aracının geliştirilmesine katkıda bulunan bir modeldir.
Rehberliği Eğitim Süreci ile Karşılaştıran Model:
* Rehberliği diğer konular gibi eğitim sürecinde
öğretilecek bir konu olarak görür.
* Bu da rehberlik için eğitim programlarının içinde ders saati ayrılmasına katkıda bulunmuştur.
Rehberliği Karar Verme Sürecine
Yardım Olarak Gören Rehberlik Modeli:
* Rehberliğin kişilerin karar aşamasında yararlanacağı bir hizmet olarak görür ancak bu rehberliğin süreklilik ilkesi ile çelişmektedir.
Gelişimsel/Kapsamlı Rehberlik
Modeli:
* Bu en güncel yaklaşım
olarak düşünelim.
* Gelişim süreklidir
ve rehberlik de bu süreci destekleyen bir modeldir.
* Günümüzde daha kullanışlı bir model olarak
karşımıza çıkıyor.
Kısacası rehberlik
faaliyetleri:
* 1900 – 1920: Meslek seçimi ve işe yerleştirme
* 1930 – 1960: Okula uyum
1960’dan günümüze: Kişisel gelişim ağırlıklı
olarak (öğrencilerin sosyo duygusal gelişimi,
kariyer gelişimi vb. alanlarına vurgu yaparak) yürütülmektedir.
Türkiye de Rehberliğin Gelişimi
* 1951-1956 hareketli
yıllardır.
1952 – 1953 Uzmanlar:
* Türkiye’ye uzman getirme ve yurt dışına uzman gönderme
şeklinde devam ediyor süreç.
Bu kapsamda
ilk defa:
* 1953-1954 eğitim-öğretim yılında Gazi Eğitim Enstitüsü (bugünkü
Gazi Eğitim Fakültesi) Pedagoji ve Özel Eğitim Bölümlerinde “rehberlik” ve
“rehberlik teknikleri” dersleri
programlara konmuş ve
okutulmaya başlanmıştır.
* 1955 yılında
Ankara Demirlibahçe İlkokulunda Psikolojik Servis Merkezi
açılmıştır.
* Kalkınma Planlarında (1960) ve Millî Eğitim Şuralarında rehberlik konusu ele alındığı ve bu konuda
neler yapılabileceğinin
tartışıldığı görülmektedir.
1953: Test ve Araştırma Bürosu:
* Öğrencilerin yetenek ve ilgilerine
göre testler geliştirmek, uyarlamak ve bunları uygulama amacı ile kurulmuştur.
* Rehberlik, MEB Şuralarında gündeme geldikten sonra rehberliğe yönelik
kararlar alınmaya başlanmıştır. 9. sınıfın yöneltme sınıfı olması, 9. MEB Şura’da Rehberlik
dersinin zorunlu hâle gelmesi gibi tartışmalar ile gelişim göstermiştir.
* Bugün Türkiye’de rehberlik hizmetleri illerde Rehberlik ve Araştırma Merkezleri (RAM), okullarda ise Rehberlik Servisleri şeklinde örgütlenmiştir.
Rehberliğin Anlamı, Amacı ve İlkeleri
* Rehberliğin çok çeşitli
tanımları yapılmıştır.
* En yaygın tanımlardan biri:
*Rehberlik kendini anlaması,
problemlerini çözmesi, gerçekçi kararlar alması, kapasitelerini geliştirmesi,
çevresine dengeli ve sağlıklı bir uyum yapması ve böylece kendini gerçekleştirmesi
için uzman kişilerce bireye yapılan psikolojik yardımlardır.
Tanımların Ortak Yanları
* Yıllar içerisinde rehberlik kavramı için benzerliklerle beraber birçok farklılığın
da olduğu çok sayıda tanım yapmıştır.
* Tanımlar incelendiğinde birtakım ortak unsurların yer aldığı görülmektedir.
* M. Kepçeoğlu, rehberlik tanımlarının çoğunda ortak olarak kullanılan unsurlardan hareket ederek rehberliğin anlamında temel olabilecek şu genellemeleri öne sürmektedir:
Rehberlik bir süreçtir;
* “Süreç” kavramı
herhangi bir zaman dilimi ile ilişkili değildir.
* Rehberlik bir anda olup biten bir iş değildir.
* Rehberlik çalışmalarının etkili sonuçlar vermesi bir süreyi gerektirir.
Rehberlik bireye yardım etme işidir;
* Rehberlik yardımı psikolojik bir yardımdır.
* Rehberlik yol gösterme, öğüt verme, başkasının
adına karar verme gibi bir yardım değildir.
* Bu süreçte
her iki tarafın gönüllülüğü esastır.
Rehberlik yardımı
bireye dönüktür;
* Rehberlik hizmetlerinin merkezinde birey vardır.
* Okul ortamında
rehberliğin ilgilendiği birey öğrencidir.
* Her öğrenci geliştirilebilecek kapasiteye sahiptir.
* Hiçbir öğrenci ortalama değildir.
Rehberlik bilimsel
ve profesyonel bir yardımdır;
** Bilimsel ilke ve yöntemlere uygun olarak rehberlik
yardımı belirli bir plan, program
ve sistem içinde sunulabilir.
Rehberliğin esası bireyin
kendini gerçekleştirmesine yardım etmektir.
* Kendini gerçekleştirme, bireyi bir bütün olarak ele alan ve özellikle
normal bireyin gelişimini inceleyen “insancıl
psikoloji” akımının
geliştirdiği bir kavramdır.
* Kavram, bireyin
doğuştan sahip olduğu potansiyeli ortaya çıkarabilme isteği
olarak tanımlanmıştır.
Rehberliğin Amacı
*Rehberliğin anlamı ve ilkeleri,
bütünü ile rehberliğin amacını yansıtır.
*Rehberliğin amacı,
bireyin kendini gerçekleştirmesine yardım etmektir.
*Kendini gerçekleştirmekte olan bireyin taşıdığı
özellikler, aslında psikolojik sağlığı yerinde olan insan özellikleridir.
Rehberliğin İlkeleri
* Rehberliğin temelini
oluşturan ilkeler RPD alan çalışanlarının görüşlerini temsil eder.
* Türkiye’deki yetkili rehberlik uzmanlarının kanısına dayanılarak sekiz
ilke üzerinde genel bir anlaşma bulunduğu ortaya çıkmıştır.
İlke 1: Rehberliğin temelinde insan hak ve sorumlulukları ile yakından ilgili demokratik ve insancıl bir anlayış vardır.
İlke 2: Rehberlik
uygulamalarında öğrenci ile yakından ilgili olan herkesin anlayış ve iş birliği
içinde çalışması gerekir.
İlke 3: Rehberlik anlayışı,
her türlü çalışması
ile öğrenciyi merkeze alan bir eğitim anlayışını
öngörür.
İlke 4: Rehberlik yardımının esası, öğrencilerin kendi
kişiliklerini daha iyi anlamalarını, problemlerine çözüm yolları bulmada
onların kendi kendilerine yeter bir duruma gelmelerini sağlamaktır.
İlke 5: Rehberlik bedensel, zihinsel, sosyal ve duygusal
olan bütün kapasitelerini kendi ilgi ve yetenekleri doğrultusunda en uygun bir düzeyde geliştirmesi için öğrencilere yardım etmelidir.
İlke 6: Öğrencilere rehberlik yardımı verirken onları türlü yönleri
ile tanımak gerekir.
İlke 7: Rehberlik uygulamaları her okulun amaç ve ihtiyaçlarına uygun olan alanlarda
yoğunlaştırılmalıdır.
İlke 8: Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinde gizlilik esastır: Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin verilişi sırasında danışmanın mahremiyetine saygı duyulmalı, onun sırlarını saklamaya özen gösterilmelidir.
İlke 9: Rehberlik hizmetleri planlı,
programlı, örgütlenmiş bir biçimde ve profesyonel bir düzeyde sunulmalıdır.
Psikolojik Danışma ve Rehberlikte Yanlış Anlayışlar
* Türkiye’de psikolojik
danışma ve rehberliğin ne olduğuna ilişkin, 1950’li yıllardan
bu yana çok şeyler yazılıp
söylenmiş olmasına rağmen hâlen günümüzde RPD kavramlarıyla ilgili
bazı yanlış-anlayışlar bulunmaktadır.
Bu yanlış anlayışlar şöyle özetlenmektedir:
*RPD yardımı bireye tek yönlü olarak doğrudan doğruya yapılan bir yardım değildir.
*RPD yardımının temelinde bireye acımak, onu kayırmak, her sıkıntıya düştüğünde bireye kanat germek gibi bir anlayış yoktur.
* RPD bireyin sadece duygusal yanı ile ilgilenmez.
*RPD’de kullanılan bütün yöntem ve teknikler amaç değil, sadece
araçtır.
* RPD yardımı akademik
bir öğrenme konusu ya da ders değildir.
*Rehberlik bir disiplin görevi değildir;
rehberlik yargılamaz ve ceza vermez.
* RPD yardımı her türlü problemi
hemen çözebilecek sihirli bir güce sahip değildir.
REHBERLİK HİZMETLERİ/İŞLEVLERİ

Psikolojik Danışma
* Psikolojik danışma
hizmetleri rehberliğin özünü
oluşturur, merkezde bunu görebilirsiniz.
* Dolayısıyla rehberlik
hizmetlerinin anlaşılabilmesi ancak psikolojik danışma
hizmetlerinin anlaşılmasıyla mümkündür.
* Psikolojik danışma,
bireyin karar verme ve problem
çözme ihtiyaçlarını karşılayarak gelişim ve uyumunu
sürdürmesine yardımcı
olmak amacıyla bireyle yüz
yüze kurulan psikolojik yardım ilişkisidir.
Oryantasyon
* Oryantasyon hizmetleri öğrencilerin okula ve yakın çevresine
uyumlarını ve böylece
öğrencilerin eğitim hizmetlerinden en etkili bir şekilde yararlanmalarını, amaçlayan hizmetlerdir.
Oryantasyon hizmetlerinde şu çalışmalara yer verilebilir:
1. Okulun kurum olarak tanıtılması ve kısa tarihi,
2.
Okulun bina ve olanakları,
3.
Çevre,
4.
Programlar,
5.
program dışı etkinlikler,
6. rehberlik servisi,
kurallar vb.
Bireyi Tanıma
* Rehberlik bireyin kendini ve çevredeki olanakları tanıması ile başlar.
* Bu bağlamda, bireyi tanıma tüm diğer etkinliklerin bir şekilde ilişkilendiği rehberlik işlevidir.
* Bireyi tanıma
yoluyla elde edilen
bilgiler rehberlik programlarının kendilerini düzenlemesinden, psikolojik danışmaya kadar
birçok çalışmada kullanılabilir.
* Bireyi tanımadan
ona verilecek hizmetleri belirlemek mümkün olmadığı gibi, psikolojik danışma yapmak da mümkün değildir.
Bilgi Toplama ve Yayma
* Bilgi toplama etkinlikleri öğrencilerin kendilerine uygun eğitsel ve mesleki tercihler yapmalarına yardım etmeye yöneliktir. Bu amacı gözden uzak tutmamak gerekir.
* Rehberlik alanları açısından bakıldığında bilgi toplama ve yayma hizmetleri
eğitsel ve mesleki rehberlikle yakından
ilişkilidir.
* Bilgi toplarken
okul içi kaynakların dışında başka kaynakları
da kullanmak gerekir.
Yöneltme ve Yerleştirme
* Yerleştirme çalışmaları okul içi veya okul dışı olarak sınıflanabilir.
* Okul sınırları
içinde kalan eğitsel
ve sosyal konulardaki yerleştirmeler okul içi, okul sınırlarını aşan başka bir okul veya işe yerleştirme çalışmaları ise okul dışı
yerleştirme çalışmalarıdır.
* Başka bir açıdan, yerleştirmeler eğitsel, mesleki ve sosyal olmak üzere üç gruba ayrılır.
* Eğitsel yerleştirmeler eğitim programı, ders, kurs ve başka bir okul gibi yerleştirmeleri kapsar.
* Mesleki yerleştirmeler öğrencilerin bir iş veya mesleğe yerleştirilmelerini, sosyal yerleştirme ise kültürel, sosyal veya eğitsel
kollara yerleştirmeleri kapsar.
İzleme
* Rehberlik hizmetleri çerçevesinde yerleştirme ve yöneltme çalışmaları yapılmaktadır.
* Bu çalışmaların amacına ulaşıp ulaşmadığı
veya öğrencilere kazandırdıkları konusunda çalışmalar yapılması
gerekir. Bu etkinliklere izleme
çalışmaları denir.
* Okuldan mezun olan öğrencilerin ya da bir alanı tercih eden öğrencinin izlenmesi bu kapsamdadır.
Müşavirlik
* Müşavirlik hizmetleri buraya kadar anlatılan hizmetlerden farklı olarak dolaylı yollardan öğrencilere sunulan hizmetlerdir.
* Çünkü bu diğer hizmetlerden farklı olarak öğrencilere değil okuldaki diğer personele yöneliktir.
* Okuldaki yöneticilerin ve diğer öğretmenlerin ortak bir rehberlik anlayışına sahip olmalarını sağlamaya yönelik olabilir.
* Böylece sağlanan
ortak anlayış okulda
rehberlik hizmetlerini kolaylaştıracaktır.
Araştırma ve Değerlendirme
* RPD hizmetlerinin sürekli olarak geliştirilerek iyileştirilmeleri gerekir.
* Bu geliştirme çalışmaları, yapılan çalışmaların değerlendirilmesi ve ihtiyaç
analizleri gibi araştırmalara dayanmalıdır.
* Bir
tür AR-GE çalışması demek olan bu çalışmalar bireylere hizmet verecek olan bir
servisin gerçekçi ve etkili olma çabası olarak değerlendirilmelidir.
Çevre ve Veli ile İlişkiler
* Okuldaki çalışmalar okul çevresinden ve velilerden destek
görmediği zaman etkililiğini kaybeder.
* Etkili çalışma için çevrenin
desteğini almak gerekir.
* Bu yüzden rehberlik etkinliklerinde okul çevresinin ve velilerin iş birliğinin sağlanması veya en azından bilgi verilmesi gerekir.
Yorumlar
Yorum Gönder